Με αφορμή τη δολοφονία της Καρολάιν Κράουτς
Ξημέρωμα 11ης Μαΐου. Αστυνομικές δυνάμεις καταφθάνουν ύστερα από τηλεφωνική καταγγελία σε μονοκατοικία της οδού Παναγούλη, στα Γλυκά Νερά. Ένας άντρας υποστηρίζει ότι αυτός και η οικογένειά του έπεσαν θύματα ληστείας. Οι αστυνομικοί εισέρχονται στην αυλή του σπιτιού και βρίσκουν κρεμασμένο στη σκάλα τον άψυχο σκύλο της οικογένειας. Αμέσως καταλαβαίνουν πως η κατάσταση είναι δύσκολη. Μπαίνουν στο σπίτι και αντικρίζουν τους δυο γονείς δεμένους, με το σώμα της άτυχης μητέρας να στέκει ακινητοποιημένο δίπλα από το μόλις ενός έτους παιδί της. Είναι νεκρή.
Από εκείνη την ημέρα και για άλλες 36 η υπόθεση της δολοφονίας στα Γλυκά Νερά διερευνάται διεξοδικά από ειδικούς και μη. Τα Μ.Μ.Ε. κατακλύζονται μονίμως με νέες πληροφορίες για τους πιθανούς δράστες. «Ήταν τρεις και βρίσκονται στο στόχαστρο των αρχών», «πιθανότατα σεσημασμένοι πρώην κατάδικοι». Τραγική φιγούρα ο «χαροκαμένος» σύζυγος, που συντετριμμένος μπροστά στις κάμερες δηλώνει την εμπιστοσύνη του στο έργο της αστυνομίας και στις κινήσεις της για τον εντοπισμό των ενόχων.
Τριάντα επτά ημέρες μετά την τραγική νύχτα, το κουβάρι της δολοφονίας στα Γλυκά Νερά ξετυλίγεται με την ομολογία του δράστη. Η άτυχη Καρολάιν δολοφονήθηκε, πιθανότατα μπροστά στο παιδί της, από τον σύζυγό της, Μπάμπη Αναγνωστόπουλο.
Ακόμη μια γυναικοκτονία
Η υπόθεση της δολοφονίας στα Γλυκά Νερά αποτέλεσε ακόμη μια προσθήκη στον αιματηρό κατάλογο των εγχώριων γυναικοκτονιών. Το έγκλημα χαρακτηρίστηκε από πολλούς πρωτοφανές, κυρίως γιατί ο δράστης του δεν συμφωνούσε με κανένα στερεοτυπικό χαρακτηριστικό. Ωστόσο, σε τέτοιου είδους υποθέσεις, σημασία δεν έχει το υπόβαθρο του θύτη μήτε η εικόνα που η οικογένεια δίνει στον κοινωνικό περίγυρο. Σε αυτές τις περιπτώσεις το έγκλημα συνδέεται αποκλειστικά με τη νοσηρή ανάγκη του θύτη να ασκεί εξουσία πάνω στη γυναίκα, που θεωρεί αντικείμενο και κτήμα του.
Ο ορισμός του όρου της γυναικοκτονίας από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ισότητας των Φύλων είναι διαφωτιστικός. Σύμφωνα μ’ αυτόν, γυναικοκτονίες θεωρούνται «οι δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του φύλου τους, οι οποίες διαπράττονται ή γίνονται ανεκτές τόσο από ιδιώτες όσο και από δημόσιους φορείς. Ο όρος περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα άσκησης βίας από ερωτικό σύντροφο, τον βασανισμό και τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα μισογυνισμού, τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών ως «εγκλήματα για λόγους τιμής» και λοιπές μορφές δολοφονίας, τη στοχευμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων και περιπτώσεις γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται με συμμορίες, το οργανωμένο έγκλημα, εμπόρους ναρκωτικών και την εμπορία γυναικών και κοριτσιών».
Τι δείχνουν οι αριθμοί
Τα αποτελέσματα της έρευνας «Global study on homicide: Gender-related killing of women and girls», που διεξήχθη το 2019 από υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών, αποτελούν γροθιά στο στομάχι. Σύμφωνα μ’ αυτά, το έτος 2017 διαπράχθηκαν παγκοσμίως 87.000 δολοφονίες γυναικών, με το 58% των περιπτώσεων ο δράστης να αποτελεί πρώην ή νυν σύζυγο/σύντροφο ή μέλος της οικογένειας.
Η έρευνα έδειξε ότι οι περισσότερες από τις ως άνω γυναικοκτονίες διαπράχθηκαν σε Αργεντινή, Ελ Σαλβαδόρ, Ινδία, Ονδούρα και Μεξικό, ενώ στα στατιστικά ακολουθούν οι Γουατεμάλα, Κολομβία, Βραζιλία, Ρωσία και Νότια Αφρική.
Αν προσπαθήσουμε να αποδώσουμε τα παραπάνω δεδομένα με έναν αριθμό ημερήσιας συχνότητας, αυτό θα σήμαινε ότι 137 γυναίκες δολοφονούνται κάθε μέρα παγκοσμίως από τον σύντροφο τους ή κάποιον συγγενή.
Αξίζει εδώ να αναφερθεί, ότι τα αποτελέσματα της ίδιας έρευνας για το 2012 κατέγραψαν 48.000 γυναικοκτονίες, φανερώνοντας έτσι ότι ο αριθμός των γυναικοκτονιών που διαπράττονται σε παγκόσμιο επίπεδο διπλασιάστηκε σε διάστημα 5 ετών. Η έρευνα επιβεβαίωσε τους ψιθύρους. Ο δολοφόνος στην πλειοψηφία τέτοιων περιπτώσεων «έχει τα κλειδιά του σπιτιού».
Όσον αφορά τη χώρα μας, ο κατάλογος των γυναικοκτονιών περιλαμβάνει δεκάδες περιπτώσεις γυναικών που έχουν πέσει θύματα της πατριαρχίας και έχουν δολοφονηθεί από συζύγους, συντρόφους αλλά και μέλη της οικογένειάς τους. Μόνο το 2020 στην Ελλάδα καταγράφηκαν δέκα γυναικοκτονίες, το 2019 δεκαεπτά, ενώ το 2018 δεκαοχτώ.
Παρά τη δυσκολία συλλογής εμπεριστατωμένων στοιχείων γύρω από τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτής της κατηγορίας εγκλημάτων, φαίνεται ότι στον Ελλαδικό χώρο, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%, οι γυναικοκτονίες λαμβάνουν χώρα στην επαρχεία, με το σπίτι να είναι ο πιο συνηθισμένος τόπος τέλεσής τους.
Χαρακτηριστικά εγχώρια παραδείγματα αποτελούν οι ιστορίες της Ζωής Γαρμάνη, της Αμερικανίδας Τζούλι Μαρί Σκαλί και της Αδαμαντίας Κάρκαλη. Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις, οι δολοφόνοι ήταν οι σύζυγοί τους, που δεν αρκέστηκαν στο να στερήσουν τη ζωή των συντρόφων τους, αλλά τεμάχισαν τα σώματά τους, με τον δολοφόνο της 25χρονης Αδαμαντίας Κάρκαλη να κόβει το κεφάλι της συζύγου του και να αρχίζει να περιφέρεται μ’ αυτό στο χέρι στους δρόμους της Σαντορίνης.
Το «ανύπαρκτο» έγκλημα
Παρά τις τόσες καταγεγραμμένες περιπτώσεις, ο όρος της γυναικοκτονίας συνεχίζει να αποτελεί έναν όρο «φάντασμα» τόσο για τα ελληνικά δεδομένα όσο και για τα Ευρωπαϊκά, καθώς η ίδια δεν αναγνωρίζεται από τη νομοθεσία πολλών Ευρωπαϊκών χωρών ως αυτοτελές έγκλημα.
Ειδικότερα, στην περίπτωση της Ελλάδας, οι γυναικοκτονίες αντιμετωπίζονται εν γένει ως ανθρωποκτονίες, με το έγκλημα να μην εντάσσεται σε κάποια ειδική κατηγορία με βάση το φύλο του θύματος.
Σύμφωνα με τον Δημήτριο Σφυρή, Δικηγόρο Αθηνών με κύρια ενασχόληση το Ποινικό Δίκαιο, η μοναδική ανθρωποκτονία «ειδικής κατηγορίας» στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα, είναι αυτή της παιδοκτονίας, που εμπίπτει στο άρθρο 303 Π.Κ. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, «Η γυναικοκτονία στη χώρα μας δεν αντιμετωπίζεται ως ειδική περίπτωση ανθρωποκτονίας και εμπίπτει κανονικά στην εκ προθέσεως ανθρωποκτονία (299 ΠΚ). Στις περιπτώσεις που το έγκλημα αποτελεί αποτέλεσμα άσκησης ενδοοικογενειακής βίας (ν.3500/2006 και ν.4531/2018), η γυναικοκτονία εμπίπτει στις αντίστοιχες διατάξεις της εκ προθέσεως ανθρωποκτονίας (299 ΠΚ) και της θανατηφόρας σωματικής βλάβης (311 ΠΚ)».
Σε ερώτηση μας σχετικά με το αν θεωρεί σκόπιμη την αναγνώριση του όρου της γυναικοκτονίας σε νομικό επίπεδο, ο κος Σφυρής απαντά θετικά. «Η αποδοχή του όρου της γυναικοκτονίας σε νομικό επίπεδο κρίνεται σκόπιμη όχι τόσο για την επιβολή βαρυτέρας ποινής στους θύτες -καθώς ούτως ή άλλως η εκ προθέσεως ανθρωποκτονία τιμωρείται με τη βαρύτερη δυνατή ποινή- όσο για τη δυνατότητα αναγνώρισης αυτού του πολιτισμικά εξαρτώμενου εγκλήματος και της συλλογής περισσότερων πληροφοριών σχετικά με το μέγεθός του και τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά – στοιχεία που στην πλειονότητα των περιπτώσεων παραμένουν στην αφάνεια», αναφέρει.
Στις μέρες μας, χαρακτηριστικά παραδείγματα κρατών στα οποία χρησιμοποιείται επίσημα σε νομικό επίπεδο ο όρος της γυναικοκτονίας αποτελούν τα κράτη της Λατινικής Αμερικής. Ειδικότερα η Αργεντινή, η Χιλή, η Κόστα Ρίκα, το Ελ Σαλβαδόρ, η Γουατεμάλα, το Μεξικό και η Δομινικανή Δημοκρατία, έχοντας περάσει από τον δύσκολο δρόμο των πολλαπλών θυμάτων, αναγνώρισαν τη γυναικοκτονία ως ξεχωριστό ποινικό αδίκημα, προβλέποντας βαρύτατες ποινές για τους γυναικοκτόνους.
Ακόμη, η κοντινή μας Κύπρος φαίνεται πως πέρασε στο επόμενο στάδιο όσον αφορά τη στοχευμένη αντιμετώπιση του ζητήματος, καθώς το 2020 εισήγαγε τον όρο της γυναικοκτονίας στον Ποινικό της Κώδικα.
Το ερώτημα που προκύπτει στην προκειμένη περίπτωση, είναι το πόσα θύματα πρέπει να θρηνήσουμε στη χώρα μας για να πάψουμε να μελετάμε τις γυναικοκτονίες ως γενικότερες περιπτώσεις ανθρωποκτονιών και να αρχίσουμε να αναζητάμε τους πραγματικούς λόγους που οδηγούν στην εκδήλωση τέτοιων μορφών βίας κατά των γυναικών.
Σήμερα, στην περίπτωση της Καρολάιν, συζητάμε για το κίνητρο του δράστη, τη συμπεριφορά του θύματος, τα ενδεχόμενα ψυχολογικά της προβλήματα. Τα Μ.Μ.Ε. αναζητούν απαντήσεις στο προσωπικό ημερολόγιο του θύματος και εντείνοντας την ταύτιση της υπόθεσης με έργο νουάρ, βγάζουν στο φως νέα στοιχεία για την «ψυχοσύνθεσή» του. Και μέσα σ’ αυτήν την ταραχή, κανείς δεν στρέφεται στους αριθμούς, κανείς δεν αντικρίζει κατάματα το τέρας, κανείς δεν αναζητά τη ρίζα του κακού παρά μελετά, ξανά και ξανά, μεμονωμένες περιπτώσεις, αναζητώντας να βρει εξηγήσεις σε ένα πρόβλημα βαθιά ριζωμένο στις σημερινές κοινωνίες και στον τρόπο που αυτές αντικρίζουν τη γυναίκα.
Χ.Θ.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ:BALCANICAUCASO.ORG
