Ορισμένες από τις πιο θανατηφόρες ασθένειες που έχουν πλήξει την ανθρωπότητα προέρχονται από παθογόνους μικροοργανισμούς που μεταπήδησαν από τα ζώα στους ανθρώπους. Ο ιός HIV που προκαλεί το AIDS, για παράδειγμα, πέρασε από τους χιμπατζήδες. Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι ο ιός που προκάλεσε την πανδημία του κορονοϊού προήλθε από νυχτερίδες.
Ωστόσο, όπως δείχνει μια νέα μελέτη, η ανταλλαγή παθογόνων δεν ήταν μονόδρομος. Μια ανάλυση όλων των δημοσίως διαθέσιμων αλληλουχιών του γονιδιώματος των ιών έδειξε ότι οι άνθρωποι μεταδίδουν περισσότερους ιούς – περίπου διπλάσιους – στα ζώα απ’ ό,τι εκείνα σε εμάς.
Οι ερευνητές από το University College (UCL) του Λονδίνου εξέτασαν περίπου 12 εκατομμύρια γονιδιώματα ιών και εντόπισαν σχεδόν 3.000 περιπτώσεις ιών που μεταπηδούν από το ένα είδος στο άλλο. Από αυτές, το 79% αφορούσε ιούς που μεταπηδούσαν από ένα είδος ζώου σε άλλο. Το υπόλοιπο 21% αφορούσε τον άνθρωπο. Το 64% αφορούσε λοιμώξεις που μεταπήδησαν από τον άνθρωπο σε ζώο, γνωστές ως ανθρωπονόσοι. Το 36% αφορούσε μεταδόσεις από ζώο σε άνθρωπο, οι οποίες ονομάζονται ζωονόσοι.
«Θα πρέπει να θεωρούμε τον άνθρωπο απλώς ως έναν κόμβο σε ένα τεράστιο δίκτυο ξενιστών που ανταλλάσσουν ακατάπαυστα παθογόνους μικροοργανισμούς, παρά ως αποδέκτη ζωονοσογόνων μικροβίων», εξήγησε ο Φρανσουά Μαλού, καθηγητής στο Ινστιτούτο Γενετικής του UCL και συν-συγγραφέας της μελέτης.
Από ανθρωπονόσο έχουν προσβληθεί κατοικίδια ζώα όπως γάτες και σκύλοι, οικόσιτα ζώα όπως χοίροι, άλογα και βοοειδή, πτηνά όπως κοτόπουλα και πάπιες, πρωτεύοντα θηλαστικά όπως χιμπατζήδες, γορίλες και μαϊμούδες, καθώς και άλλα άγρια ζώα όπως ρακούν.
Οι μεταπηδήσεις ιών-ξενιστών, είτε από τον άνθρωπο στα ζώα είτε αντίστροφα, έχουν συχνά ως αποτέλεσμα γενετικές αλλαγές ή μεταλλάξεις στους ιούς. Πρόκειται για μια προσαρμοστική διαδικασία που επιτρέπει στους ιούς να εκμεταλλεύονται τους νέους ξενιστές τους. Με άλλα λόγια, μαθαίνουν από κάθε νέο ζώο ή άνθρωπο που μολύνουν. Αυτά είναι κακά νέα, καθώς μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση νέων, ανίατων ασθενειών. Για αυτό και η κατανόηση αυτών των δυναμικών είναι ζωτικής σημασίας για τον μετριασμό των επιδημιών.
«Η έρευνά μας κατέστη δυνατή μόνο χάρη στις αμέτρητες ερευνητικές ομάδες που μοιράστηκαν ανοιχτά τα δεδομένα τους μέσω δημόσιων βάσεων δεδομένων. Η βασική πρόκληση, προχωρώντας προς τα εμπρός, είναι να ενσωματώσουμε τις γνώσεις και τα εργαλεία από διάφορους κλάδους, όπως η γονιδιωματική, η επιδημιολογία και η οικολογία, για να ενισχύσουμε την κατανόηση των αλμάτων ξενιστών», δήλωσε η συν-συγγραφέας της μελέτης Λούσι βαν Ντορπ.
«Ερευνώντας και παρακολουθώντας τη μετάδοση των ιών μεταξύ ζώων και ανθρώπων, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα την εξέλιξη των ιών και ελπίζουμε να είμαστε πιο προετοιμασμένοι για μελλοντικά ξεσπάσματα και επιδημίες νέων ασθενειών, ενώ παράλληλα θα βοηθήσουμε τις προσπάθειες διατήρησης», πρόσθεσε ο Μπαλού.
Η μελέτη εγείρει επίσης ανησυχίες σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις των ιών που προέρχονται από τον άνθρωπο στους ζωικούς πληθυσμούς και τα οικοσυστήματα. Οι ιοί που μεταδίδονται από τον άνθρωπο όχι μόνο μπορούν να βλάψουν τα ζώα και να απειλήσουν τη διατήρηση των ειδών, αλλά μπορεί επίσης να θέσουν έμμεσα κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, όπως για παράδειγμα οι ιοί που εγκαθίστανται σε νέους ζωικούς ξενιστές μπορεί να εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη και αν έχουν εξαλειφθεί μεταξύ των ανθρώπων.
Τα ευρήματα της μελέτης δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Nature».
