Τα μωρά αναπτύσσουν την ικανότητα ακοής πριν καν γεννηθούν.
Είναι η πρώτη αίσθηση που αναπτύσσεται!
Περίπου την 18η εβδομάδα κύησης, το έμβρυο αρχίζει να αντιλαμβάνεται περιορισμένους θορύβους. Από την 26η εβδομάδα έχει αποδειχθεί ότι τα έμβρυα στρέφουν το κεφάλι τους ως απόκριση σε ήχους. Ο πιο σημαντικός ήχος που φτάνει στο έμβρυο και τον οποίο λατρεύει να ακούει είναι η φωνή της μητέρας του, την οποία στο τρίτο τρίμηνο αναγνωρίζει. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που ενθαρρύνουμε τους γονείς να παίζουν μουσική ή να μιλούν στο μωρό τους όταν είναι ακόμα στη μήτρα. Μόλις το μωρό γεννηθεί οι ήχοι του εξωτερικού κόσμου ακούγονται πλέον δυνατά και καθαρά.
Όμως, το γεγονός ότι ένα μωρό αντιδρά στα ηχητικά ερεθίσματα δεν σημαίνει πάντα ότι έχει φυσιολογική ακοή. Μολονότι στα περισσότερα κράτη τα νεογνά υποβάλλονται απαραιτήτως σε ανιχνευτικό έλεγχο (screening) ακοής πριν την έξοδο από το μαιευτήριο, στην Ελλάδα ο έλεγχος αυτός δεν έχει ακόμα καθιερωθεί ως υποχρεωτικός. Επομένως, η πραγματοποίηση αυτής της σημαίνουσας εξέτασης εναπόκειται στην κρίση των γονέων και στην ενδεχόμενη ενημέρωση που θα λάβουν από τον παιδίατρο.
Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι 2 ή 3 στα 1000 νεογνά θα γεννηθούν με ανιχνεύσιμη απώλεια ακοής στο ένα ή και τα δύο αυτιά.
Για τον ανιχνευτικό έλεγχο ακοής των νεογνών πραγματοποιούνται δύο απλές, σύντομες και ανώδυνες εξετάσεις ιδανικά όταν το μωρό ξεκουράζεται ή κοιμάται: οι Ωτοακουστικές Εκπομπές (ΟΑΕς) και τα Αυτοματοποιημένα Ακουστικά Προκλητά Δυναμικά του Εγκεφαλικού Στελέχους (AABR). Οι ΟΑΕς από μόνες τους δεν αρκούν πάντα για τον εντοπισμό της απώλειας ακοής, οπότε η σύσταση είναι να εφαρμόζονται συνδυαστικά με τα AABR ως μέρος του ανιχνευτικού πρωτοκόλλου ελέγχου της ακοής στα νεογνά.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες το πρωτόκολλο που προτείνουμε διαμορφώνεται ως εξής:
- Όλα τα νεογέννητα πρέπει να υποβληθούν σε ανιχνευτικό έλεγχο ακοής πριν συμπληρώσουν τον πρώτο μήνα ζωής με συνδυαστικές εξετάσεις (ΟΑΕς και AABR).
- Αν οι δύο παραπάνω εξετάσεις είναι φυσιολογικές, συνιστάται επαναξιολόγηση στην προσχολική ηλικία (4-5 ετών) με τονικό ακοόγραμμα για όλα τα νεογνά. Εξαίρεση αποτελούν τα νεογνά που υπάγονται σε ομάδες υψηλού κινδύνου (πχ νοσηλεία σε μονάδες εντατικής νοσηλείας νεογνών, λιποβαρή, πρόωρα, που εμφάνισαν ίκτερο ή περιγεννητική υποξία), τα οποία πρέπει να παρακολουθούνται στενά από παιδο-ΩΡΛ από τη γέννηση μέχρι την προσχολική ηλικία.
- Τα νεογέννητα που δεν θα περάσουν επιτυχώς τον ανιχνευτικό έλεγχο θα τον επαναλάβουν ένα μήνα μετά. Σε περίπτωση παθολογικού αποτελέσματος στην επαναληπτική εξέταση, επιβάλλεται να προγραμματιστεί ο ενδεδειγμένος ακοολογικός έλεγχος σε οργανωμένο παιδο-ακοολογικό κέντρο, ώστε να επιβεβαιωθεί η παρουσία προβλήματος ακοής το αργότερο μέχρι την ηλικία των 3 μηνών.
- Τα νεογνά με επιβεβαιωμένη απώλεια ακοής πρέπει να δεχτούν πρώιμη παρέμβαση όσον το δυνατόν νωρίτερα μετά τη διάγνωση και όχι αργότερα από την ηλικία των 6 μηνών. Η παρέμβαση αφορά τόσο το παιδί όσο και την οικογένεια υπό τη μορφή συμβουλευτικής καθοδήγησης για τη διαχείριση του προβλήματος και τις θεραπευτικές επιλογές.
- Τα παιδιά πρέπει να έχουν άμεση πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας τεχνολογία όπως ακουστικά βοηθήματα, κοχλιακά εμφυτεύματα και λοιπές συσκευές υποβοήθησης της ακοής, όταν κριθεί απαραίτητο.
- Τόσο τα νεογνά όσο και τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας πρέπει να παρακολουθούνται διαρκώς από τους κατάλληλους επαγγελματίες, ειδικούς στην παιδική απώλεια ακοής.
- Οποιοδήποτε παιδί εμφανίσει προβλήματα στην επικοινωνία, δυσκολία στην προφορά/άρθρωση, καθώς και μειωμένη σχολική απόδοση, πρέπει να υποβληθεί σε ακοολογικό έλεγχο προς αποκλεισμό προβλήματος ακοής.
Σημείο αναφοράς σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις συνιστά η όσο το δυνατόν πιο πρώιμη διάγνωση ενός προβλήματος ακοής
Όταν η διάγνωση γίνει εντός του πρώτου τριμήνου ζωής και η αντιμετώπιση εντός του πρώτου εξαμήνου, το παιδί θα εξελιχθεί όπως τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας του τα οποία ακούν φυσιολογικά. Εξάλλου, η φυσιολογική ακοή συμβάλλει στην ανάπτυξη της ομιλίας και των γλωσσικών του δεξιοτήτων, ενώ παράλληλα θα το διευκολύνει στην επικοινωνία και τη μετέπειτα εκπαίδευσή του. Συνεπώς, όλα τα δημόσια και ιδιωτικά μαιευτήρια θα πρέπει να πραγματοποιούν ακοολογικό έλεγχο σε κάθε νεογέννητο. Οι παιδίατροι με τη σειρά τους είναι επιτακτικό να παραπέμπουν τους γονείς σε ακοολογικό κέντρο ώστε να εξεταστεί το παιδί τους από την πρώτη στιγμή. Σήμερα, υπάρχουν τα μέσα ώστε τα παιδιά με απώλεια ακοής να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν σε πολύ νεότερες ηλικίες συγκριτικά με το παρελθόν. Η έγκαιρη αντιμετώπιση πριν το βρέφος φτάσει τους έξι μήνες προσφέρει σημαντικά βελτιωμένα αποτελέσματα στην ομιλία και τη γλώσσα, από ό,τι αν η θεραπεία λάβει χώρα μετέπειτα.
Γράφει ο Δρ. Ιωάννης Αθανασόπουλος, Χειρουργός-Ωτορινολαρυγγολόγος
Διευθυντής Τμήματος Ωτολογίας, Ακοολογίας, Νευροωτολογίας Παίδων Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών
Διευθυντής Μονάδας Κοχλιακών Εμφυτεύσεων Ιατρικού Κέντρου Αθηνών
Πρόεδρος Πανελλήνιας Παιδο-Ωτορινολαρυγγολογικής Εταιρείας
